الهام طالبي

ساعد مشكي، از شاگردان مرتضي مميز است كه در حال حاضر عضو انجمن‌ بين‌المللي‌ طراحان‌ گرافيك AGI، بازرس انجمن‌ صنفي‌ طراحان‌ گرافيك‌ ايران IGDS، مديرمسئول‌ و صاحب‌امتياز نشريه نشان‌، نشريه‌ طراحي‌ گرافيك ايران و مدیرمسئول نشر مشکی است. به بهانه سالروز تولد زنده‌یاد استاد مرتضی ممیز با وي گفت‌وگويي انجام داده‌ايم كه در ذيل مي‌خوانيد:
از سال‌هاي آشنايي خود با استاد مميز بگوييد؛ از روزهايي كه در كنار ايشان بوديد.
وقتی من وارد دانشکده هنرهای زیبا شدم، ايشان استاد دانشگاه تهران بودند. دو ترم شاگردشان بودم و دو ترم هم اضافه‌تر سر كلاس‌هاي ايشان حاضر مي‌شدم. پس از دانشگاه وارد انجمن طراحان گرافيك شدم؛ در نشريه نشان و رویدادهای مربوط به طراحی گرافيك با استاد مميز همكاري داشتم. رابطه استاد و شاگردي تا‌ آخرين روزهاي حيات ايشان بين ما ادامه داشت.
اصلي‌ترين ويژگي مميز كه او را ماندگار و از ساير گرافيست‌ها متمايز كرد چه بود؟
آنچه مرتضي مميز را از ديگران متمايز مي‌كرد، تداوم فعالیت در كار حرفه‌اي از دوران دانشجويي تا آخرين روز‌هاي حيات بود. حضور مستمر و در عین حال بسیار موثر وي در همه زمینه‌ها و هر جایی که حرف از طراحی گرافیک بود، برایشان نقشی مفید و عمیق را رقم زد.
از ويژگي‌هاي ديگر استاد، روحیه معلمي بود. حضور پوياي ايشان، در حيطه آموزش نيز تاثير بسيار زيادي در آموزش گرافيك در ايران گذاشت.
سومين ويژگي مميز، توانایی او در مديريت بود. به جرأت می‌توان گفت که كسي مثل استاد مميز، چه در دوران قبل و چه بعد از انقلاب، در مديريت گرافيك ايران وجود نداشته است. مجموع همه اينها سبب شد تا به ايشان عنوان «پدر گرافيك» را بدهند. چنین لقبي به فعاليت همه‌جانبه و هميشگی يك هنرمند اعطا مي‌شود.
ایشان جمله‌ای از «خواجه عبدالله انصاری» را در آغاز کلاس‌ها روی تخته می‌نوشت: «زندگی آزمایش است، نه آسایش» كه خودش مصداق کاملی از این جمله بود.
برخي معتقدند سفرهاي خارج كشور براي مميز دستاوردهاي فكري و حرفه‌اي به همراه داشته است؛ نظرتان در اين مورد چيست؟
دوره‌ اقامت ايشان در فرانسه، با جنبش‌هاي دانشجويي فرانسه همزمان بود؛ كه قطعا اين جنبش‌ها بر ایشان تاثير گذاشته بود. مرتضی ممیز شخصيتي كنجكاو داشت. از آن جنس کنجکاوی‌هایی که تا آخرین لحظه حیات، همراه بعضی هست. آدم‌هایی که هر چه را می‌شنوند و می‌بینند، اسفنج‌وار جذب می‌کنند و در زمان مناسب به كار مي‌برند.
آقای ممیز، برای برگزاری نمایشگاه گرافیک آسیا سفر کاملی را به کشورهای آسیایی داشت که از گفته‌هایشان مشخص بود که از آن سفر رضايت زيادي داشت. همین‌طور از سفر به اروپا و امریکا، که قطعا برای هنرمند حساسی مثل او دستاوردها، تجربه‌ها و برداشت‌های موثری به همراه داشته است.
مرتضی ممیز بیش از هر طراح دیگری نوشته است. جالب اینجاست که همه نوشته‌ها از منظر طراحی گرافیک رقم خورده‌اند.
اين سخاوت در سال‌هاي آخر عمر استاد مميز بازدهي بسيار خوبي به‌خصوص در معرفي گرافيك ايران به جهان داشت.
آيا در دوراني كه با استاد سپري ‌كرديد، ايشان اشاره‌اي از اثر مهم تابلوي «عروسي با ونوس » داشته‌اند يا خير؟ از سرنوشت اين اثر مهم چيزي مي‌دانيد؟ آيا كسي را مي‌شناسيد كه تابلو را ديده باشد و تحليل شايسته‌اي از آن تابلو ارائه كرده باشد؟
نه. من هرگز اين تابلو را نديده‌ام. دوره‌ای مسائل حاشيه‌اي در مورد آن به وجود آمد که در مطبوعات هم منعکس شد. تابلو به پروژه عملی لیسانس آقای ممیز مربوط است.
از خاطرات شيرين و زيركي‌هاي مشهور استاد در حرفه‌اش بگوييد؟
آقاي مميز، طناز بود و كلام شيرينی داشت. در عين حال صريح و راحت بود. اين خصلت‌ها به اضافه کاریزمای شخصیت، ايشان را خيلي محبوب كرده است. یادم هست که یک‌بار در پاسخ به سوال فرزاد اديبي در کلاس درس، در مورد اينكه چگونه خود را توصيف مي‌كنيد؟ جواب داد: صريح، راحت و واقع‌گرا. واقعا هم همين‌گونه بود.
نکته جالب این است که در 10سال پایان عمر، ممیز با تلاش و عطش بسیار زیادی سعی کرد هر آنچه را اندوخته، به دیگران منتقل کند. سعی کرد تا گرافیک ایران را به غیر ایرانی‌ها معرفی کند. تلاش کرد تا هر امکانی برای راه‌اندازی و بنانهادن پایه‌ها و بنیادهای طراحی گرافیک ایران دارد، به‌كارگيرد. شاید احساس کرده بود که زمان زیادی در كنار ما نخواهد بود.
عكسي از ايشان در سال‌هاي اخير باقي مانده كه دست استاد روي يكي از چشمانشان است، دليلش چيست؟
آقاي «آن سانگ سو» طراح گرافیک اهل كره از همه کسانی که عکس می‌گیرد، می‌خواهد که یک چشمشان را با دست بگیرند، این عکس هم کار «آن سانگ سو» است. همه ما از این نوع عکس داریم. می‌توانید در اینترنت جست‌وجو کنید، فراوان خواهید یافت.
كدام يك از آثار مرتضي مميز را بيشتر دوست داريد و با‌ آن ارتباط برقرار مي‌كنيد؟
مرتضی ممیز، اگر نگوییم پرکارترین طراح گرافيك ماست، قطعا یکی از پرکارترین طراحان گرافیک به‌شمار مي‌آيد. در همه زمینه‌ها، فراوان کار کرده است. اما مثل هر طراح گرافیک ديگري، کارهاي بسیار درخشان و شاهکار دارد. در طراحی نشانه، نشانه‌نوشته موزه رضا عباسی، در پوستر هنر گرافیک آسیا، در تصویرسازی، قصه‌های قرآن و... .